Ομιλία Αντώνη Ελευθεριώτη στην Τελετή Λήξης Χορευτικής Χρονιάς 2007-2008

"Όλοι ακούμε συχνά ότι οφείλουμε σεβασμό στηνπαράδοση του τόπου μας. Η προτροπή αυτήέχει κάτι το αυτονόητο. Παράδοση είναι η κληρονομιά του παρελθόντος. Όταν ένας οργανισμός, άνθρωπος, κοινωνία, εξελίσσονται, δεν απορρίπτουν τα προηγούμενα στάδια, αλλά τα ενσωματώνουν στο παρόν.... 

Ένας ενήλικας δεν διαγράφει την παιδική του ηλικία, διότι θα ξεχάσει επίσης την ανάγνωση, την γραφή, την ομιλία και το βάδισμα. Όταν ανεβαίνουμε ένα σκαλοπάτι, το προηγούμενο δεν το εξαφανίζουμε με περιφρόνηση, αλλά το αφήνουμε στην θέση του, γιατί στηρίζει, μαζί με όλα τα άλλα, την σκάλα. Αφαιρώντας ένα κομμάτι από το παρελθόν, λέει κάπου ο Σεφέρης, αφαιρούμε ταυτόχρονα κι ένα κομμάτι από το μέλλον. Το φτωχαίνουμε, του στερούμε το ιστορικό του βάθος.

Η διάσωση λοιπόν της ελληνικής πολιτιστικής ταυτότητας μέσα στην Ε.Ε. είναι ένα ζήτημα που πρέπει να μας απασχολήσει. Πώς δηλαδή μέσα σε μια Ευρώπη πολύ-πολιτισμική θα αποφευχθεί η πολιτιστική ισοπέδωση και θα ζήσουμε ισότιμα με τον δικό μας πολιτισμό πλάι στους άλλους ευρωπαϊκούς. Οχι απομονωμένοι, αλλά σε μια επικοινωνία μαζί τους. Σε μιά συνύπαρξη όπου στοιχεία όπως η γλώσσα και η πολιτισμική ιδιαιτερότητα του καθενός θα διαρκούν και θα εξελίσσονται.

Ενα από τα κεφάλαια του λαϊκού μας πολιτισμού που καλούμαστε να διασώσουμε είναι και η μουσική και χορευτική μας παράδοση.

Τα ελληνικά δημοτικά τραγούδια εκφράζουν με ευαισθησία και δυναμισμό τις σκέψεις και τα συναισθήματα των λαϊκων ανθρώπων για την εργασία τον έρωτα, το γάμο, τη διασκέδαση, το χωρισμό, το θάνατο και όλες τις περιπέτειες της ζωής, τόσο της ατομικής όσο και της εθνικής.

Σημαντικό χαρακτηριστικό του δημοτικού τραγουδιού είναι ο αναπόσπαστος δεσμός του με τη μουσική και το χορό.

Σύμφωνα με τον Maurice Bejarts ο χορός είναι μια από τις σπάνιες ανθρώπινες δραστηριότητες όπου συμμετέχουν ταυτόχρονα το σώμα, η καρδιά και το μυαλό. Ο χορός βοηθάει στην ψυχική εκτόνωση, και ενισχύει τη συνεργασία και την ομαδικότητα.

Ως τέτοια δραστηριότητα λοιπόν, εμφανίζεται πολύ νωρίς στις ανθρώπινες κοινωνίες. Περιγραφές χορού συναντάμε σε αρχαιότατα κείμενα. 

Ο Όμηρος, στην περιγραφή που κάνει της ασπίδας του Αχιλλέα στο Σ της Ιλιάδας, αναφέρει ότι νέοι και νέες χόρευαν κρατώντας ο ένας το χέρι του άλλου από τον καρπό, άλλοτε σε σχήμα κύκλου και άλλοτε σε δύο σειρές, η μια αντίκρυ στην άλλη. Ο Ελληνας χορεύει με τη παραμικρή ευκαιρία, σε κάθε στιγμή της συναισθηματικής και κοινωνικής του ζωής.

"Ρυάκι να ακούσει ο έρωτας, χορεύει" λέει ένας σύγχρονος ποιητής.

Οι ρίζες του χορού στην Ελλάδα εντοπίζονται περίπου το 1000 π. Χ. Στις χορευτικές εκδηλώσεις της αρχαίας Ελλάδας θεωρείται ότι βρίσκονται οι ρίζες του ευρωπαϊκού και του ακαδημαϊκού ή θεατρικού χορού. Στην Αχαία Ελλάδα υπήρχε μια βασική διάκριση ως προς το είδος του χορού: o Απολλώνιος Χορός αντιπροσώπευε το "ήθος", ενώ ο Διονυσιακός Χορός το "πάθος”. Ο Απολλώνιος Χορός έχει ως μουσική συνοδεία την κιθάρα και περιλαμβάνει τους θρησκευτικούς, τους πολεμικούς και τους κοινωνικούς χορούς, οι οποίοι τελούνταν στις συμποσιακές και πένθιμες τελετές. Ο Διονυσιακός Χορός οποίος προέρχεται από την βακχική λατρεία ή τη λατρεία του θεού Διόνυσου, έχει γρήγορα ξεσπάσματα και ιλιγγιώδεις κινήσεις, οι οποίες θυμίζουν τους χορούς των πρωτογόνων. Από τη σύνθεση των Απολλώνιων και των Διονυσιακών Χορών πηγάζει ο Θεατρικός Ελληνικός Χορός ο οποίος αποτέλεσε οργανικό μέρος της αρχαίας τραγωδίας. Στους σύγχρονους νεοελληνικούς χορούς συναντώνται ρυθμοί και μουσικά μοτίβα της Αρχαίας Ελλάδας. Οι ελληνικοί χοροί παρουσιάζουν αξιοσημείωτη ποικιλία από παραλλαγές και επηρεάζονται μορφολογικά από τον τόπο καταγωγής τους. Είναι γνωστό ότι οι χοροί της ηπειρωτικής Ελλάδας έχουν "βαρύ" ύφος και για αυτό αποκαλούνται συχνά και "λεβέντικοι", σε αντίθεση με αυτούς της νησιωτικής Ελλάδας, οι οποίοι έχουν έναν περισσότερο "ανάλαφρο" ρυθμό.

Οι κοινωνικές και άλλες αλλαγές που σφράγισαν το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, ανάγκασαν πολλές οικογένειες να εγκαταλείψουν τις κοινότητές τους, να συντελεστεί η πρώτη επαφή με την πόλη και στο σπάσιμο της συνέχειας με το χωριό και το παραδοσιακά γλέντια. Με την απομάκρυνση από τις πατρογονικές εστίες και την επαφή με έναν άλλο πολιτισμό, τελείως διαφορετικό, εμφανίστηκαν και τα πρώτα συμπτώματα της παρακμής της παραδοσιακής λειτουργίας του χορού. Πολλοί χοροί ξεχάστηκαν ή εγκαταλήφθηκαν. Τη διάσωσή τους, μπροστά στον κίνδυνο απώλειας της χορευτικής παράδοσης ανέλαβαν να την πραγματοποιήσουν σύλλογοι όπως ο Παγκαλαβρυτινός,συνεχίζοντας μιά πολύχρονη πολιτιστική και κοινωνική προσφορά. Ο σύλλογος αποτελεί σήμερα έναν από τους σημαντικούς κιβωτούς διαφύλαξης και σωτηρίας της παράδοσης των χορών στην Ελλάδα.

Η αποψινή εκδήλωση, που έχει καθιερωθεί πια σαν ετήσιος θεσμός, έρχεται σαν επιστέγασμα της φετινής προσπάθειας και δίνει μιαν δυνατή υπόσχεση για μια εξίσου αποδοτική συνέχεια στο μέλλον."